რელიგიათაშორისი შეხვედრები რეალური უნდა გახდეს

პავლე გრეგორიოსი

ძვირფასო მეგობრებო,

დიდად მოხარული ვარ, რომ მომეცა შესაძლებლობა რელიგიათა გლობალური თანამშრომლობის თაობაზე ჩემი მოსაზრებები გაგიზიაროთ. აქ საუბარი არ არის მხოლოდ დიალოგზე. მთავარი ისაა, რომ ჩვენ გარკვეული დროის მანძილზე ერთად უნდა ვიზრუნოთ კაცობრიობის მომავალზე... მე 1954 წლიდან აქტიურად ვარ ჩართული ეკლესიათა მსოფლიო საბჭოს საქმიანობაში და მონაწილეობას ვიღებ დიალოგში სხვადმორწმუნე ადამიანებთან. საერთოდ უნდა აღვნიშნო, რომ სხვა რელიგიებთან სრულყოფილი დიალოგის სურვილი ევროპელ ქრისტიანებს შორის გაცილებით ნაკლებია, ვიდრე სხვებთან. ხშირ შემთხვევაში ადამიანები თავს იკავებენ დიალოგისაგან, ვინაიდან სხვა რელიგიის წარმომადგენლებთან დიალოგის დროს ეშინიათ, კომპრომისი მათ რწმენას არ შეეხოს. ეს მოსაზრება ეკლესიათა მსოფლიო საბჭოში ევროპელ ქრისტიანებს შორის ფართოდ იყო გავრცელებული და ამდენად, წარმოადგენდა ყველაზე დიდ ბარიერს წარმატებული დიალოგისათვის.



სასარგებლო ფორუმი

არსებობს ორი მიზეზი, რის გამოც მსოფლიო მშვიდობის ინტერრელიგიურ ფედერაციას (IRFWF) სასარგებლო ფორუმად მივიჩნევ. ერთი მიზეზია ის, რომ ფედერაცია არ არის ჩაკეტილი. ის მზადაა მსოფლიო რელიგიათა შორის მჭიდრო ურთიერთობების არენად იქცეს და არ უფრთხის სინკრეტიზმს. მეორე მიზეზი კი შემდეგია: მე შევამჩნიე, რომ ქრისტიანები რელიგიათაშორისი შეხვედრების ორგანიზების დროს, როგორც წესი, მკაცრად აკონტროლებენ ყველაფერს. ისინი წყვეტენ იმას, თუ ვინ უნდა მოიწვიონ შეხვედრებზე და ვინ არა; ისინი ირჩევენ თემას და მკაცრად ადევნებენ თვალს დისკუსიას. მოკლედ რომ ვთქვათ, ქრისტიანები ყველა ღონისძიებას თავიანთი შეხედულებებისა და წარმოდგენების მიხედვით აწყობენ. ამის გამო, შეხვედრების დროს სხვა რელიგიის წარმომადგენლები თავს უხერხულად გრძნობენ. ინტერრელიგიურ ფედერაციას კი, ამ თვალსაზრისით, გაცილებით მოქნილი პოლიტიკა აქვს. ფედერაცია რელიგიურ ლიდერებს თავიანთი ინიციატივების რეალიზაციის საშუალებას აძლევს და არ ითხოვს ქრისტიანების მიერ დაწესებული ნორმების საყოველთაო აღიარებას. სწორედ ეს ორი მიზეზი განაპირობებს ჩემს განსაკუთრებულ დამოკიდებულებას მსოფლიო მშვიდობის ინტერრელიგიური ფედერაციის მიმართ. თუმცა, აქვე უნდა დავძინო, რომ მე ამ შემთხვევაში არ გამოვხატავ ორგანიზაციის ოფიციალურ პოზიციას, რომელიც ჯერ კიდევ არ არის ფორმულირებული. მე ვიმედოვნებ, რომ ორგანიზაციის ფუნდამენტურ სტრუქტურებსა და ორიენტაციას მხოლოდ სხვადასხვა რელიგიების წარმომადგენლებთან ნაყოფიერი დისკუსიის შემდეგ განვსაზღვრავთ. ასევე მინდა ცოტა რამ ვთქვა სიტყვა დიალოგის შესახებ. ეს სიტყვა სწორად არ არის გაგებული. მე რამდენიმე ჩემს განათლებულ მეგობარს დავუსვი შეკითხვა ამ სიტყვის მნიშვნელობის თაობაზე. პასუხებმა გამაოცა. მათ კითხვას ასე უპასუხეს: დიალოგი არის ორი ადამიანის ბაასი. მე ვფიქრობ, რომ დიალოგს არაფერი აქვს საერთო ორთან. სიტყვაში _ dialog, ,,dia” სულაც არ უკავშირდება ,,duo”-ს, რომელიც ორს ნიშნავს. ეს არის ,,dialeghe” ანუ საუბარი, ბჭობა, არგუმენტირებული მსჯელობა. ამ დროს ადამიანები პრობლემის ყველა ასპექტს განიხილავენ და მის მოსაგვარებლად გადაწყვეტილებებს ერთდროულად იღებენ. ეკუმენურ დიალოგს ვატიკანის მეორე კრებამ დაუდო დასაბამი. პაპი პავლე VI-თვის მნიშვნელოვანი იყო დიალოგი როგორც მართლმადიდებელ ეკლესიასთან, ისე სხვა ქრისტიანულ თემებთან. დიალოგის არსი ჭეშმარიტების საერთო გზების ძიებაში მდგომარეობს. საკამათო საკითხების ერთობლივი მოგვარება არის ის გზა, რომელმაც ჩვენ უნდა გაგვაერთიანოს. დიალოგი არ არის მხოლოდ ერთმანეთთან საუბარი. ეს არის ურთიერთობა, ერთმანეთთან მისვლა და ერთად წინსვლა. დიალოგი სამომავლო მიზნების შეცნობა და მათ მისაღწევად ურთიერთდახმარებაა. ეს არის ის, რაც მე რელიგიათა შორის არსებულ ურთიერთობებში მინდა, რომ დავინახო.




დიალოგი _ მისიონერული მეთოდი?

ქრისტიანებისათვის არსებობს ერთი მეტად სერიოზული თეოლოგიური პრობლემა, რაც სახარებისა და დიალოგის ურთიერთდამოკიდებულებას ეხება. ეკლესიათა მსოფლიო საბჭოზე ბევრი ითქვა და დაიწერა იმ ანტაგონიზმის თაობაზე, რომელიც მისიასა და დიალოგს შორის არსებობს. ამ პრობლემას ხშირად მისიის სასარგებლოდ ,,აგვარებენ” და დიალოგს მასზე ამყარებენ. ეს ტენდენცია სერიოზულ სირთულეებს უქმნის არაქრისტიან ადამიანებს. ამასთან დაკავშირებით ერთი ძველი ამბავი მინდა გავიხსენო. 1955 წელს ჰიმალაებში დიალოგი შედგა ინდუსებთან. მე მაშინ ძალიან ახალგაზრდა ვიყავი და ეს ყველაფერი მართლაც სიახლე იყო ჩემთვის. იმას, რაც სხდომებზე ხდებოდა, დიალოგს ვერ დავარქმევ. პრეტენზიებს საზღვარი არ ჰქონდა. ნამდვილი დიალოგი მაშინ შედგა, როდესაც კონფერენციის ორგანიზატორებმა შესვენებაზე ცხელი ყავა შემოგვთავაზეს. სწორედ ამ დროს მოვიდა ჩემთან ერთი ინდუსი პროფესორი და მითხრა: ,,თქვენ გულწრფელი კაცი ჩანხართ. შეიძლება დაგისვათ ერთი შეკითხვა? როდესაც თქვენ, ქრისტიანები, დიალოგზე საუბრობთ, ამას იმიტომ აკეთებთ, რომ ევანგელიზაციამ, რომელსაც ადრე მიმართავდით, არ გაამართლა და ამჯერად ახალი ტაქტიკის გამოცდა გსურთ? ვფიქრობ, ეს, ნაწილობრივ, ქრისტიანების სხვა რელიგიების წარმომადგენლებთან დიალოგსაც ეხება. ვინაიდან ჩვენ ვერ განვახორციელეთ ჩვენი მისია წარმატებით, ამჯერად დიალოგის საშუალებით ვცდილობთ ურთიერთობის დამყარებას, რასაც ქრისტიანების მიერ გაკეთებული არა ერთი განცხადებაც ადასტურებს. ამ დიალოგმა ჩემზე უდიდესი შთაბეჭდილება მოახდინა. მეორე ინდუსმა პროფესორმა, მაგალითად, ასეთი რამ მითხრა: ,,მე ამას ოფიციალურ შეხვედრაზე ვერ ვიტყვი, მაგრამ შემიძლია თქვენთან ვიყო გულახდილი: როდესაც თქვენ ქრისტესმიერ სიყვარულზე საუბრობთ, ჩვენ, ინდუსებს, ეს იმ ობობას გვაგონებს, რომელიც თავისი წებოვანი ძაფებით აბლაბუდას ხლართავს. თქვენ გინდათ, რომ მე _ უწყინარი მწერი _ ამ აბლაბუდაში გამაბათ. ასე გვესმის ჩვენ თქვენი ქრისტესმიერი სიყვარული, როცა ამის თაობაზე ჩვენთან საუბრობთ. მშვენივრად ვიცით, რომ თქვენ გულწრფელად არ ზრუნავთ ჩვენზე. თქვენ მხოლოდ ის გინდათ, რომ ყველანი თქვენი ეკლესიის წევრები გავხდეთ.”


უნდობლობა ქრისტიანების მიმართ

სხვადასხვა რელიგიის წარმომადგენლები ერთსულოვნად აღიარებენ, რომ ქრისტიანებს კარგი კონფერენციების ორგანიზების უნარი აქვთ, მაგრამ არ ენდობიან მათ კეთილ განზრახვებს. ისინი უნდობლობით ეკიდებიან ქრისტიანების პოზიციებს რელიგიათაშორისი დიალოგის თაობაზე. ამიტომ, ჩვენ უწინარეს ყოვლისა, ნათლად უნდა განვსაზღვროთ, თუ რატომ გვინდა ინტერრელიგიურ დიალოგში მონაწილეობის მიღება და რისი მიღწევა გვსურს ამით.
ჩვენ ბოლო 25 წლის განმავლობაში უდაოდ ბევრი ახალი გამოცდილება შევიძინეთ. 1965 წელს რომში შეიქმნა არაქრისტიანული რელიგიების სამდივნო (დღეს ჰქვია ინტერრელიგიური დიალოგის პონტიფიკალური საბჭო). 1971 წელს ეკლესიათა მსოფლიო საბჭომ დააფუძნა ინტერრელიგიური დიალოგის კომისია. გასული 20-25 წლის განმავლობაში ქრისტიანული ეკლესიები მხოლოდ ფორმალურად თუ მონაწილეობდნენ დიალოგში. მიუხედავად ამისა, ამ ორმა ათწლეულმა უდავოდ ბევრი გამოცდილება შეგვძინა. ამ გამოცდილებაზე დაყრდნობით ჩვენ კარგად უნდა გავიაზროთ ის, რაც ადრე იყო და ის, რისი გაკეთებაც სამომავლოდ გვინდა.



ჰარმონია რელიგიებს შორის წინარექრისტიანულ პერიოდში

რელიგიათაშორისი დიალოგი არ დაწყებულა 25 წლის წინ. ბევრისთვის, მათ შორის ჩემთვისაც, ინტერრელიგიური დიალოგის სამშობლო ინდოეთია. ინდოეთში ქრისტიანები მოსახლეობის მხოლოდ 2,6% შეადგენენ. აქ ერთდროულად რვა განსხვავებული რელიგია თანაარსებობს. დიახ, დიალოგის ტრადიცია ინდოეთში გაცილებით ძველია, ვიდრე თავად ქრისტიანობა. ჩვენ გვაქვს იმპერატორ აშოკას ედიქტი, რომელიც ქვაზეა ამოტვიფრული. აშოკა ქრისტეს შობამდე III საუკუნეში მოღვაწეობდა. იგი ინდოეთის იმპერიის პირველი იმპერატორი გახლდათ. ედიქტის შინაარსი გამაოგნებელია, ვინაიდან მასში რელიგიათაშორისი დიალოგის პრინციპები ჯერ კიდევ ქრისტეს შობამდე III საუკუნეშია გაცხადებული. ედიქტის შინაარსი ასეთია:

,,იმპერატორი პატივს სცემს ყველა თემის წევრსა თუ ასკეტს. აღავსებს მათ საჩუქრებითა და პატივით. მაგრამ მისთვის თემებზე მუდმივი ზრუნვა უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე საჩუქრები და პატივი. ყოველი თემი განსხვავდება ერთმანეთისაგან, მაგრამ მათ აქვთ საერთო საფუძველი, რაც ყველას უნდა ახსოვდეს. უჯეროა მარტოოდენ საკუთარი თემის პატივგება ან უპირობოდ სხვისი თემის შებღალვა... ვინც პატივს მიაგებს თავის თემს, ხოლო სხვას კი მარტოოდენ საკუთარი თემის ერთგულებისა თუ თავისი თავის განდიდების სურვილით შეურაცხყოფს, უდიდეს ზიანს აყენებს საკუთარ თემს. თანხმობა იარსებებს მაშინ, როდესაც ერთმანეთს მოუსმენენ და პატივს მიაგებენ ერთმანეთის მოძღვრებებს. მეფეს სურს, რომ ყველა თემის წევრი საფუძვლიანად ერკვეოდეს თავის რწმენაში და ქადაგებდეს წესრიგს.”

ქრისტეს შობამდე III საუკუნეში იმპერატორმა აშოკამ ედიქტი ქვეყნის სხვადასხვა ნაწილში გაავრცელა, რაც იმას ნიშნავდა, რომ ყველა თემს პატივი უნდა ეცა და ხოტბა ესხა ერთმანეთისათვის. ყველა თემმა ხელი უნდა შეუწყოს ,,ტამას”, რომელიც წესრიგს ნიშნავს. მართალია, ამ პრინციპს ჩემს ქვეყანაში ყოველთვის არ ითვალისწინებდნენ, მაგრამ ის მაინც ჩვენი მემკვიდრეობის ნაწილია. აშოკამ განახორციელა ქრისტეს შობამდე III საუკუნეში ის, რისი გაკეთებაც ჩვენ ვერ შევძელით დღეს. ის ხელს უწყობდა როგორც საკუთარ რელიგიას, ბუდიზმს, ისე ინდუიზმს, იანიზმს, შამანიზმსა და სხვა თემებს, რომლებიც ინდოეთში დღემდე არსებობენ. აშოკას მაგალითით შთაგონებულს, მსურს რელიგიათა გლობალური თანამშრომლობისათვის საორიენტაციო წერტილი მოვნახო. წარსულში ჩვენთვის დიალოგი ურთიერთგაგებისა და ერთმანეთთან ურთიერთობების დამყარების საშუალება იყო. ვფიქრობ, წინ უნდა წავიდეთ. დღეს ჩვენ მკაფიოდ უნდა განვსაზღვროთ სამომავლო მიზნები. მე ჩემს მოსაზრებებს ამ მიზნების თაობაზე ოთხ პუნქტად ჩამოვაყალიბებ:


გლობალური გაერთიანება

თანამედროვე ტექნოლოგიურმა პროგრესმა სამყაროს სხვადასხვა ნაწილებს შორის მჭიდრო კომუნიკაცია მართლაც შესაძლებელი გახადა, მაგრამ კაცობრიობის ერთიანობა კი ვერ უზრუნველყო. სანამ მეცნიერება და ტექნოლოგია ომისა და კომერციული მოგების საკითხებს არ გასცდება, მსოფლიო ვერ გახდება ერთიანი. ჩემი აზრით, ერთიანობის უზრუნველყოფა არც მსოფლმხედველობრივ ლიბერალიზმს და არც ჰუმანისტურ იდეებს შეუძლია. ზოგიერთი ინტელექტუალი ამ პროცესში ლიბერალური და ჰუმანიტარული ორგანიზაციების (მაგალითად, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის) როლს გადაჭარბებულად აფასებს, მაგრამ უნდა ითქვას, რომ ადამიანთა უმრავლესობა ამ იდეას მხარს არ უჭერს.
ჩვენ ხშირად გვავიწყდება, რომ მსოფლიოში მილიარდამდე ადამიანი არც ერთ რელიგიას არ აღიარებს. დანარჩენები კი სხვადასხვა რელიგიებს განეკუთვნებიან. მათგან დაახლოებით 1,3 მილიარდი ქრისტიანია, 900 მილიონამდე მუსლიმი, 700 მილიონი ინდუსი, 350 მილიონი ბუდისტი, 300 მილიონამდე კონფუციანელი, 70 მილიონამდე შინტოისტი, 20 მილიონამდე სიკხი და ამავე რაოდენობის იუდეველი. ამ რელიგიების წარმომადგენლებს ეშინიათ ლიბერალური და ჰუმანისტური იდეების, რომლებმაც, თითქოს, მსოფლიო უნდა გააერთიანოს. ისინი შიშობენ, რომ საერთაშორისო სტრუქტურების როლის ზრდა რელიგიების უგულებელყოფას გამოიწვევს. ამიტომ, ამ ტიპის სტრუქტურების მხარდაჭერისაგან თავს იკავებენ. ჩემი აზრით, ერთადერთი გზა, რომელიც სამყაროს გააერთიანებს, საერთაშორისო და რელიგიური ასპექტების შერწყმაა. მულტინაციონალური კონცერნები წარმოადგენენ საუკეთესო მაგალითს იმისა, თუ როგორ ყალიბდება _ ნაციონალური საზღვრების დაძლევის ხარჯზე _ გლობალური სტრუქტურები. თუმცა, ღარიბი ადამიანები გაერთიანებულ მსოფლიოს არ უყურებენ მოწყალე თვალით. მულტნაციონალურ კონცერნებს მათი დაზარალება ძალიან ადვილად შეუძლიათ.

ჩვენ გვჭირდება ,,გაერთიანებული რელიგიები”

მსოფლიოს გაერთიანების ალტერნატიულ გზად ლიბერალური ინსტიტუციები ითვლება. თუმცა, როგორც ჩანს, ეს შესაძლებლობა არ არის ეფექტური. გავიხსენოთ 60-იანი წლების გაერო და მისი გენერალური მდივანი ბურმესე უ. ტანტი. ერთხელ მან შემდეგი რამ მითხრა: ,,ის, რაც ჩვენ ახლა გაერთიანებულ ერებთან ერთად გვჭირდება <<გაერთიანებული რელიგიებია>>.” მას მხედველობაში ჰქონდა გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის მეორე განყოფილების შექმნა, სადაც მსოფლიოს სხვადასხვა რელიგიის წარმომადგენლები ერთმანეთს შეხვდებოდნენ, ერთმანეთს იდეებს გაუზიარებდნენ და გლობალური პრობლემების გადაჭრის თაობაზე იმსჯელებდნენ. სახელმწიფოებს ხშირად ძალიან ვიწრო და რეალისტური წარმოდგენები აქვთ ამა თუ იმ პრობლემისა და მათი გადაწყვეტის თაობაზე. ამის გამო, გაეროს გენერალურ მდივანს მიაჩნდა, რომ მორალური და სამართლიანი გამოსავლის საპოვნელად შანსი რელიგიებისთვის უნდა მიეცა. ის საჭიროდ მიიჩნევდა გაეროს გვერდით შეექმნათ დამატებითი ფორუმი რელიგიებისათვის. სამწუხაროდ, ეს იდეა მაშინ არავინ გაიზიარა. ვფიქრობ, დღესდღეობით რელიგიათა გლობალური გაერთიანება საჭირო და სასურველია. არ არის სავალდებულო ეს აუცილებლად გაეროს ეგიდით მოხდეს... მე ვოცნებობ ისეთ დროზე, როდესაც რელიგიებს შორის მუდმივ გაცვლას ექნება ადგილი. დიალოგი არ არის საკმარისი. მსოფლიოს რელიგიებმა, უპირველეს ყოვლისა, იმაზე უნდა იფიქრონ, თუ როგორ უზრუნველყონ მშვიდობა მსოფლიოში. მათ საფუძველი უნდა დაუდონ ნაციონალური ბარიერისაგან თავისუფალი, ახალი ურთიერთობების დამყარებას, როგორც ამას, მაგალითად, მულტინაციონალური კონცერნები აკეთებენ. მულტინაციონალური კონცერნები თანდათან შლიან ნაციონალურ საზღვრებს. მე დარწმუნებული ვარ, რომ რელიგიები ამას უფრო სამართლიანი და ჰუმანური ფორმებით მოახერხებენ.



მშვიდობა, სამართლიანობა, ჯანსაღი გარემო

მსოფლიო გაერთიანებაზე საუბრისას, მე სამ ყველაზე მნიშვნელოვან ასპექტზე გავამახვილებდი ყურადღებას. ეს ასპექტებია: მშვიდობა, სამართლიანობა და ჯანსაღი გარემო. სამართლიანობა საზოგადოებებში და მათ შორის, მშვიდობა რეგიონსა თუ მსოფლიოში, ჯანსაღი ბუნება ლოკალური თუ გლობალური მასშტაბით _ ეს არის პრინციპები, რომლებიც მუდამ აქტუალური უნდა იყოს. ყოველივე ეს მშვიდობის ჩვენეული გაგების ამოსავალ წერტილად და გლობალური გაერთიანების ფუნდამენტად უნდა ვაქციოთ. ეს ასპექტები მნიშვნელოვანი უნდა იყოს როგორც საკანონმდებლო, ისე აღმასრულებელი ინსტიტუტებისათვის... თუ ჩვენ სამართლიანობისათვის ვიღწვით, ვერ მივაღწევთ მას მშვიდობის გარეშე. ვერც მშვიდობას დავამყარებთ სამართლიანობისა და ჯანსაღი გარემოს გარეშე. სამივე პრინციპი ერთმანეთთანაა დაკავშირებული როგორც ლოკალურ, ისე რეგიონალურ და გლობალურ დონეზე.



ტრანსცენდენტური განზომილება

მესამე პუნქტი, რომელზეც ამჯერად მსურს, რომ ვისაუბრო, რთული ასახსნელია. მე არ ვაპირებ აქ სიტყვა ,,ღმერთის” გამოყენებას. ჩვენი ბუდისტი მეგობრები უხერხულად გრძნობენ თავს, როდესაც საუბარი ჩვენი არსებობის ტრანსცენდენტურ განზომილებაზე მიდის. გავრცელებული აზრის მიხედვით, ერთადერთი სამყარო, რომელიც არსებობს, არის ის სამყარო, რომელიც ფიზიკური თვალსაზრისით არის ხელმისაწვდომი. ვფიქრობ, ეს მცდარი აზრია. ტრანსცენდენტურობის ელემენტები სეკულარულ სამყაროშიც არსებობს. მართალია ჩვენ, რელიგიათაშორისი დიალოგის მხარდამჭერები, პოლიტიკური, სოციალური და ეკონომიკური თვალსაზრისით აქტიურები უნდა ვიყოთ, მაგრამ ამავე დროს, ჩვენს პოლიტიკურ, სოციალურ და ეკონომიკურ აქტივობებს ტრანსცენდენტურ სამყაროშიც უნდა გავუმყაროთ საფუძვლები. მსოფლიო, სადაც ჩვენ დღეს ვცხოვრობთ, მხოლოდ ერთ-ერთი განზომილებაა სამყაროსი. იმ პირებმა, რომლებიც თავიანთ შეხედულებებს რელიგიურ მემკვიდრეობაზე აგებენ, დღეს თავიანთ ტრადიციულ პოზიციებს უნდა გადახედონ... ტრანსცენდენტურობა არ ნიშნავს დროისა და სივრცის დაძლევას. არსებობენ ადამიანები, რომელთაც სჯერათ, რომ მხოლოდ დროის მიღმა არსებობს ნამდვილი რეალობა. ასეთი უკიდურესობა და რწმენა იმისა, რომ ეს სამყარო ,,რეალურია” _ მცდარია. ტრანსცენდენტურია ის, რაც ჩვენ სამყაროში დრო და დრო ხდება. კულტურაში მე მოვიაზრებ როგორც რელიგიას, ისე მეცნიერებასა და ტექნიკას. კულტურა არის ის, რასაც ადამიანები მეცნიერების, ტექნოლოგიის, ხელოვნების, ლიტერატურის, მუსიკის, ცეკვის, დრამის, ლიტურგიისა და რიტუალის საშუალებით ბუნებისაგან ქმნიან. ყველაფერი ეს კულტურაა და ამ კულტურულ ფორმებში ხდება ტრანსცენდენტურობა ჩვენთვის ,,ხელმისაწვდომი”. ტრანსცენდენტურის შემეცნება შეუძლებელია. მისი აღქმა მხოლოდ სიმბოლოებისა და რიტუალების საშუალებით თუ მოხერხდება.



საჭიროა ზოგიერთი ინსტიტუტის ტრანსფორმირება

სამომავლოდ ჩვენ იმ ინსტიტუტებსაც უნდა გადავხედოთ, რომლებიც დღემდე შექმნილა. ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ინსტიტუტი, რომელიც ამ სამყაროში არსებობს, აღზრდის სისტემაა. ის ჩვენს სულსა და პიროვნებას აყალიბებს და სინამდვილის მიმართ ჩვენს ფუნდამენტურ დამოკიდებულებას განსაზღვრავს. აღზრდის ის სისტემა, რომელიც ევროპაში განმანათლებლობის შემდეგ იქნა დამკვიდრებული, დესტრუქციულია. ის პიროვნების ყველა უნარის განვითარებას თანაბრად არ უწყობს ხელს. ამ სისტემაში განსაკუთრებული ადგილი მხოლოდ მეცნიერებას, ტექნოლოგიას, წარმოებასა და მანიპულაციებს უჭირავს. ის ასპექტები კი, რომლებიც კულტურაში ტრანსცენდენტულობის სტიმულირებას უწყობს ხელს, უგულებელყოფილია. აქედან გამომდინარე, აღზრდის სისტემა აუცილებლად უნდა შეიცვალოს, რაც მეტ გასაქანს მისცემს კულტურის შემოქმედებით ძალებს. სეკულარული სახელმწიფო ინსტიტუტებიც საჭიროებს ტრანსფორმირებას, რათა კულტურულ შემოქმედებას უფრო ფართო ასპარეზი მიეცეს. საჯარო აკადემიური და სასწავლო დაწესებულებები ,,ამა სოფლის” ტყვეები არიან. ისინი მხოლოდ ჭეშმარიტების ძიების ემპირიულ ფორმებს აღიარებენ, რასაც თანამედროვე მეცნიერების მხარდაჭრაც ახლავს თან. ეს ცვლილებები, კულტურული განახლების თვალსაზრისით, ძალიან მნიშვნელოვანია. ამ კუთხით საინტერესო მაგალითს წარმოადგენს თანამედროვე მედიცინა, რომელიც სიკეთესთან ერთად ზიანსაც აყენებს ადამიანს. მკურალობის ის მეთოდები, რომლებსაც დღეს მედიცინაში იყენებენ, ისე უნდა იქნას შესწავლილი, რომ ტრანსცენდენტულობის გაცხადება მკურნალობის საშუალებებითაც გახდეს შესაძლებელი.
მსგავსი ცვლილებები უნდა განხორციელდეს როგორც კულტურის სფეროში, ისე სოციალურ, აღმზრდელობით, პოლიტიკურ, სახელმწიფოებრივ და ეკონომიკურ ინსტიტუტებში, რათა მოხდეს ტრანსცენდენტულობის გაცხადება. მხოლოდ ქადაგება არ არის საკმარისი. საჭიროა კულტურისა და ინსტიტუტების ტრანსფორმაცია. მეცნიერებას და ტექნოლოგიას კი, როგორც საშუალებას, ამ პროცესში უმნიშვნელოვანესი როლის შესრულება შეუძლია: მათ ადამიანებს სიკეთე უნდა მოუტანონ და ცხოვრება შეუმსუბუქონ.



უნდა გავეცნოთ სხვების სულიერ ტრადიციებსაც

ბოლოს იმ საკითხებზე მინდა ვისაუბრო, რომელიც ბოლო ოცი წელია საყოველთაო ყურადღებას იმსახურებს. ეს არის ,,სულიერი აღზრდა” თუ ,,სულიერი წვრთნა”. ნებისმიერი რელიგია სულიერ აღზრდას გაცილებით მეტ მნიშვნელობას ანიჭებს, ვიდრე რაიმე დოქტრინასა თუ დოგმას. ჩვენ ხშირად მხოლოდ რელიგიის ინტელექტუალურ შინაარსზე ვამახვილებთ ყურადღებას და მხედველობიდან გვრჩება სულიერი აღზრდის სფერო... სინამდვილეში ამ უკანასკნელს რელიგიაში გაცილებით მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს, ვიდრე რაიმე ტექსტს ან რომელიმე თეოლოგის მოსაზრებას. აქედან გამომდინარე, ჩვენ მეტი ყურადღება უნდა დავუთმოთ ამა თუ იმ თემში არსებული სულიერი აღზრდის ტრადიციებს. როდესაც ჩვენ მონაწილეობას ვიღებთ სულიერ წვრთნაში (იოგა-მედიტაცია, ძენ-მედიტაცია, ნამაზი და ა. შ.), მხოლოდ ამის შემდეგ ხდება შესაძლებელი სხვა რელიგიების გაგება. სწორედ ამ დროს განიცდის ადამიანი სხვა განზომილებას. ეს გამოცდილება კი ძალიან დიდ გავლენას ახდენს იმ ადამიანებზე, რომლებიც სკეპტიკურად უყურებენ რელიგიათაშორის დიალოგს. მსოფლიო რელიგიათა პირველ კრებაზე, რომელიც 1985 წელს იქნა მოწვეული, ყველაზე ღირსშესანიშნავი ფაქტი გახლდათ ღვთისმსახურების ფორმები, რომელთაც სხვადასხვა რელიგიის წარმომადგენელი ასრულებდა. მასში მონაწილეობის მიღება შეეძლო ნებისმიერ მსურველს. ერთმანეთთან მისვლისა და ურთიერთშეღწევის ამ ფორმამ აშკარად დასძლია ოფიციალური პრეტენზიები. თუმცა, ყოველივე ეს საგულდაგულო მომზადებას საჭიროებს. ინტერრელიგიურ დიალოგს მხოლოდ ზედაპირული შეხვედრების სახე არ უნდა მიეცეს. იმისათვის, რომ სიღრმისეულად ჩავწვდეთ ამა თუ იმ თემის სპირიტუალურ ასპექტებს, საჭიროა რამდენიმე დღე ან კვირა ვიცხოვროთ თემის წევრებს შორის. თუ ტოტალურად ჩავუღრმავდებით ამა თუ იმ თემის ცხოვრებას, მაშინ რელიგიათაშორისი შეხვედრები მართლაც რეალური გახდება. მხოლოდ ამის შემდეგ დამყარდება ნდობა ჩვენს შორის და კაცობრიობის უკეთესი მომავლის პერსპექტივებსაც ნათლად დავინახავთ.


თენგიზ დალალიშვილის თარგმანი


ჟურნალი ,,ზღვარი,, #9-10, დეკემბერი 2006